اطلاع از بروز شدن
پنج شنبه 89 بهمن 7
این سوال از سوی خانمی محترم به بخش مشاوره‌ی مذهبی مجله‌ی خانواده رسیده بود: آیا عمو و دایی من، به دخترم که به سن تکلیف رسیده است محرم هستند یا نه؟
البته پاسخ سوال ایشان مثبت است؛ اما به دلیل اینکه موضوع محرمیت، یکی از موضوعات مبتلابه مردم و بسیار مورد سوال خانواده‌هاست، توضیح بیشتری در این زمینه می‌دهم:
بر اساس آیه‌ی 23 سوره‌ی نساء، هفت دسته از زنان با هفت دسته از مردان محرم هستند و نتیجه‌اش این است که ازدواج آنان با یکدیگر نیز حرام است. این هفت دسته عبارتند از:
1- مادر: چه مادر بیواسطه‌ی انسان باشد و چه مادر با واسطه، یعنی مادر پدر و یا مادر مادر و مادران آنها، هرچقدر هم که این ستون بالا برود. پس هر زنی با پسران و نوههایش (پسران پسر و پسران دختر) و نیز با هر مردی کهریشه‌ی ولادتش ـ باواسطه یا بیواسطه ـ به او منتهی میشود محرم است و ازدواجشان با یکدیگر حرام است.
2-دختر: دختر و دختر دختر و همینطور دختر پسر انسان، هرچقدر هم که این ستون به پایین برود، بر او حرام هستند. بنابراین هر زنی که ریشه‌ی ولادتش ـ باواسطه یا بیواسطه ـ به انسان منتهی شود، چه آن واسطه مذکر باشد و چه مؤنث، بر او حرام است.
3- خواهر: اعم از اینکه از خواهر تنی انسان باشد یا تنها از ناحیه‌ی یکی از پدر یا مادر باشد.
4- عمه: اعم از اینکه خواهر تنی پدر انسان باشد یا تنها از ناحیه‌ی یکی از پدر یا مادر پدر باشد. و همینطور عمه‌ی پدر و عمه‌ی مادر و عمه‌های پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، هرچقدر هم که این ستون بالا برود بر انسان حرام‌اند.
5- خاله: اعم از اینکه خواهر تنی مادر باشد یا تنها از ناحیه‌ی یکی از پدر یا مادر مادر باشد. و همینطور است حکم خاله‌ی پدر و خاله‌های پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها تا هرچقدر که این ستون بالا برود.
6- دختر برادر: اعم از اینکه برادر تنی باشد یا تنها از ناحیه‌ی یکی از پدر یا مادر انسان باشد. و همینطور هر زنی که ریشه‌ی ولادتش به برادر بر گردد، تا هرچقدر هم که این ستون به پایین برود.
7- دختر خواهر: اعم از اینکه خواهر تنی انسان باشد یا نتها از ناحیه‌ی یکی از پدر یا مادر او باشد. و همینطور هر زنی که ریشه‌ی ولادتش به خواهر انسان بر گردد، تا هرچقدر هم که این ستون به پایین برود.
البته این هفت گروه، خویشاوندان نسبی هستند و آیه‌ی مذکور، حرمت بعضی از خویشاوندان سببی را نیز بیان کرده است. این نوع خویشاوندی، بر پایه‌ی زناشوئی و ازدواج است که بین هرکدام از زن و شوهر با بستگان همسرشان صورت می‌گیرد و در بعضی از سطوح آن، درست مانند خویشاوندی نسبی، حرمت زناشوئی به وجود می‌آید.
کسانی که ازدواج با آنان در اثر خویشاوندی سببی ممنوع است، بر دو دسته تقسیم می‌شوند:
دسته‌ی اول، کسانی که در اصل، با هم محرم نیستند؛ اما در اثر ازدواج در میان اطرافیان، با انسان محرم شده‌اند و در نتیجه ازدواج آنان با همدیگر برای همیشه ممنوع است. افراد این دسته عبارتند از:
1- مادر و مادربزرگ‌های زن بر شوهر، چه مادربزرگ‌های پدری او باشند و چه مادری؛ تا هرچقدر هم که این ستون به بالا برود.
2- پدر و پدربزرگ‌های شوهر بر زن، چه پدربزرگ‌های پدری او باشند و چه مادری؛ تا هرچقدر هم که این ستون به بالا برود.
3- زنی که سابقاً همسر پدر انسان یا همسر یکی از پدربزرگ‌های او یا همسر پسر یا یکی از نواده‌های او بوده است.
4- دختر همسر مرد از شوهر قبلی‌اش، مشروط بر اینکه بین زن و شوهر زناشوئی (دخول) واقع شده باشد؛ وگرنه اگر کسی با زنی که دختری از شوهر سابقش دارد ازدواج کند، تا وقتی که بین این دو زناشویی صورت نگرفته باشد، آن دختر بر مرد حرام نیست. بنابراین چنانچه آن مرد، مادر آن دختر را طلاق دهد می‌تواند با او ازدواج کند.
دسته‌ی دوم، کسانی که ازدواج با آنان حرمت همیشگی ندارد؛ بلکه با تحقق شرایطی، آن حرمت برداشته و تبدیل به جواز میشود. اینان با انسان محرم نیستند و ازدواجشان هم تا وقتی که شرایط مزبور محقق نشده اشکال دارد؛ و در صورت برطرف شدن مانع و تحقق شرایط مزبور اشکالی ندارد. افراد این دسته عبارتند از:
1- خواهر همسر: ازدواج همزمان با دو خواهر ممنوع است؛ اگر چه موقت باشد. بنابراین در صورت جدا شدن از همسر یا فوت او، ازدواج با خواهر وی جایز می شود.
2- دختر خواهر یا دختر برادر همسر: هیچ کس نمی تواند با دختر برادر و یا دختر خواهر همسر خود ازدواج کند مگر با اجازه‌ی همسر.
نکته‌ی پایانی ـ هرچند امروزه خیلی مبتلابه مردم نیست، اما تذکرش مفید است ـ موضوع رضاع و شیرخوارگی است که بر اساس معارف و احکام دینی ما، موجب محرمیت بین طفل شیرخوار و دایه‌ی او میشود. دایه، طی شرایطی که اینجا جای تفصیل آن نیست، حکم مادر شیرخوار را پیدا می‌کند و ضمن آنکه به هم محرم می‌شوند، اطرافیان آنان نیز تحت تاثیر این خویشاوندی رضاعی (همشیری) قرار می‌گیرند و درست مانند خویشاوندی نسبی، با هم محرم می‌شوند و ازدواجشان با یکدیگر دچار اشکال و حرمت می‌گردد.
